[opracowano na dzień 20 września 2013]

Co to jest wspólność ustawowa?

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1/ pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2/ dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3/ środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,

4/ kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art.40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).

Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.

Co wchodzi w skład majątku osobistego?

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1/ przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

2/ przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

3/ prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

4/ przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

5/ prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

6/ przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7/ wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

8/ przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

9/ prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

10/ przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Kiedy można żądać podziału majaku wspólnego?

Podział majątku wspólnego może nastąpić w przypadku ustania wspólności ustawowej, najczęściej w wyniku rozwodu. W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

W jaki sposób dokonuje się podziału majątku wspólnego?

Podstawowym założeniem przy podziale majątku wspólnego jest to, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

W sprawie o podział majątku wspólnego następuje rozliczenie nakładów poczynionych na majątki osobiste i na majątek wspólny. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

Do podziału majątku wspólnego małżonków stosuje się odpowiednio przepisy o zniesieniu współwłasności.

Zniesienie współwłasności nieruchomości (mieszkania, domu) możliwe jest przez zawarcie umowy przed notariuszem albo w postępowaniu sądowym.

Sąd może znieść współwłasność:

1/ poprzez podział fizyczny mieszkania;

2/ poprzez przysądzenie mieszkania jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego;

3/ poprzez sprzedaż mieszkania i podział kwoty uzyskanej ze sprzedaży pomiędzy małżonkami.

Sąd wybiera sposób zniesienia wspówłasności z uwzględnieniem interesów obojga małżonków i ze względu na społeczno - gospodarcze przeznaczenie rzeczy.